BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN NGHỆ DÂN GIAN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Thứ năm - 07/12/2017 08:35
Trong hệ thống các di sản văn hóa truyền thống, loại hình văn nghệ dân gian với các giá trị, tư duy, quan niệm nghệ thuật hướng đến cái chân, thiện, mỹ, góp phần định hướng xây dựng đạo đức, lối sống, nhân cách con người Việt Nam trong thời kỳ mới, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững quê hương, đất nước.
Các đồng chí lãnh đạo tỉnh dự Lễ hội Văn hóa - Ẩm thực "Bình Phước - 20 năm một chặng đường phát triển"
Các đồng chí lãnh đạo tỉnh dự Lễ hội Văn hóa - Ẩm thực "Bình Phước - 20 năm một chặng đường phát triển"

     Văn nghệ dân gian của mỗi vùng miền hình thành và phát triển đều mang đậm dấu ấn, đặc trưng của vùng đất và con người sinh sống ở nơi đó. Với đặc thù là một tỉnh miền núi, Bình Phước là mảnh đất hội tụ và sinh tồn của 41 thành phần dân tộc anh em như: S’tiêng, Khmer, M’nông, Nùng, Tày, Kinh, Chăm,… Nhân dân các dân tộc tỉnh Bình Phước đã gắn bó keo sơn, đoàn kết một lòng, không ngừng xây dựng, bồi đắp, hun đúc và từng bước khẳng định những phẩm chất, tinh hoa văn hóa truyền thống của mình trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Đồng thời, Bình Phước còn là điểm giao thoa, kết nối văn hóa với các dân tộc Campuchia, Tây Nguyên và vùng Đông Nam bộ, hình thành nên một diện mạo văn hóa đa dạng trong thống nhất, mang tính đặc thù riêng. 

      Do đó, hầu hết những người làm công tác quản lý, sưu tầm, nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian ở Bình Phước đều cho rằng Bình Phước tuy không phải là cái nôi sản sinh những loại hình văn nghệ dân gian độc đáo của Việt nam như quan họ (Bắc Ninh), nhã nhạc cung đình (Huế), ví dặm (Nghệ - Tĩnh), đờn ca tài tử Nam bộ,… nhưng đây là vùng đất cũng có khá nhiều loại hình văn nghệ dân gian phong phú, độc đáo, mang dấu ấn của văn hóa các dân tộc sinh sống trên địa bàn, tạo nên bản sắc độc đáo trên nền chung văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, loại hình này đang đứng trước nguy cơ mai một, biến mất nếu không có phương pháp bảo tồn và phát huy giá trị một cách bài bản, kịp thời…

     Nhận thức rõ những giá trị, tiềm năng to lớn của loại hình văn nghệ dân gian Bình Phước góp phần trong hành trình phát triển bền vững quê hương Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung, đặc biệt là trong công tác giáo dục tri thức, hình thành nhân cách con người, đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững. Trong thời gian qua, thực hiện tinh thần Nghị quyết Trung ương V khóa VIII của Đảng về “xây dựng văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc”, Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Phước đã ban hành nhiều văn bản nhằm triển khai thực hiện công tác bảo tồn, phát huy các di sản văn hóa, trong đó có loại hình văn nghệ dân gian trên địa bàn tỉnh. Diển hình như: Quyết định 1073/QĐ-UBND ngày 29/5/2015 về Ban hành Đề án “bảo tồn và phát triển nghệ thuật Đờn ca tài tử trên địa bàn tỉnh Bình Phước (giai đoạn 2015 - 2020); Kế hoạch số 39/KH-UBND của UBND tỉnh ngày 24/02/2015 về Kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh Bình Phước; Kế hoạch số 81/KH-UBND ngày 08/4/2015 của UBND tỉnh về việc thực hiện Đề án “Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020” trên địa bàn tỉnh Bình Phước,… cùng với đó, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Bình Phước đã có nhiều hoạt động, giải pháp tích cực để khơi dậy, bảo tồn và phát huy vốn di sản văn hóa nói chung, bảo tồn và phát huy loại hình văn nghệ dân gian nói riêng. Mặc dù vẫn chưa khai thác tối đa trữ lượng văn nghệ dân gian còn tiềm ẩn trong dân gian, nhưng trong thời gian qua, những người làm công tác sưu tầm, nghiên cứu, phổ biến, truyền dạy văn nghệ dân gian ở Bình Phước đã thể hiện năng lực, tâm huyết của mình trên tất cả các phương diện và bước đầu đã đạt được một số thành tựu cụ thể như:

     Về công tác phổ biến, truyền dạy vốn văn nghệ truyền thống tại các địa phương, nhất là cơ sở đã được khởi xướng và bước đầu đem lại hiệu ứng tích cực trong cộng đồng. Điển hình, với sự khởi xướng của Hội viên Chi hội văn nghệ dân gian tỉnh, sự quan tâm của chính quyền địa phương, Bình Phước đã mở các lớp học Truyền dạy làn điệu Dân ca S’tiêng, dạy đánh Cồng chiêng, Truyền dạy nghề đan lát truyền thống, Truyền ngề nấu rượu cần, Dân ca dân vũ khác,… cho nhân dân, người yêu thích văn nghệ dân gian, nhất là các em là người dân tộc tại các địa phương trong tỉnh..

     Riêng đối với việc sưu tầm, nghiên cứu, hoạt động trên lĩnh vực này đã thu được nhiều thành tựu. Đến nay, đã triển khai sưu tầm được 372 hiện vật phản ánh đặc trưng văn hóa của người S’Tiêng Bình Phước, sưu tầm được 74 hiện vật phản ánh đặc trưng văn hóa của người M’nông; 121 hiện vật phản ánh đặc trưng văn hóa của người Khmer và 07 hiện vật phản ánh đặc trưng văn hóa của người Nùng; sưu tầm được trên 1.130 tác phẩm văn học dân gian, trong đó phiên dịch được trên 100 tác phẩm và gọi tên được gần 500 bài chưa phiên dịch nội dung; tổ chức được trên 14 buổi lễ hội để ghi âm nội dung lưu giữ trong đĩa VCD và DVD; dựng 01 phim phóng sự tài liệu; sưu tầm 01 tập tài liệu viết tay khoảng 200 trang chưa phiên dịch; 12 bài dân ca S’tiêng đã được nhạc sỹ chuyển thể thành bài hát.

     Về lễ hội: đã tiến hành rà soát, thống kê định kỳ 05 năm/ lần, năm 2013 toàn tỉnh có 73 lễ hội được tổ chức trên địa bàn các huyện, thị xã: Phước Long: 03 lễ hội, Bình Long: 12 lễ hội, Đồng Xoài: 17 lễ hội, Chơn Thành: 06 lễ hội, Lộc Ninh: 07 lễ hội, Bù Đốp: 02 lễ hội, Bù Đăng: 08 lễ hội, Bù Gia Mập: 01 lễ hội, Phú Riềng: 01 lễ hội, Đồng Phú: 02 lễ hội, Hớn Quản: 14 lễ hội. Trong đó có 12 lễ hội cấp tỉnh, 19 lễ hội cấp huyện, 42 lễ hội cấp xã quản lý; với 40 lễ hội dân gian, 11 lễ hội lịch sử cách mạng, 01 lễ hội ngành nghề, 15 lễ hội tôn giáo, 06 lễ hội văn hóa, du lịch). Các lễ hội này được duy trì tổ chức, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần cho nhân dân.

     Ngoài công tác sưu tầm, phổ biến, truyền dạy vốn văn nghệ truyền thống tại các địa phương, nhiều Câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ dân gian ở các địa phương cơ sở trong tỉnh đã được thành lập, đi vào hoạt động. Đóng góp đáng ghi nhận của các Câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ dân gian này là đã truyền dạy được cho người dân địa phương – chủ thể sáng tạo văn nghệ dân gian với nhiều thế hệ khác nhau biết thực hành vốn văn nghệ dân gian, làm dấy lên phong trào bảo tồn và phát huy văn nghệ dân gian trên khắp các địa phương trong tỉnh. Đồng thời với các Câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ dân gian ở các địa phương cơ sở, các tổ chức, cơ quan, đơn vị trong tỉnh cũng đã đưa loại hình văn nghệ dân gian dáp ứng nhu cầu chuyên môn, sinh hoạt, nghiên cứu của cán bộ, công nhân viên chức của đơn vị. Điều cần chú ý là trong thời gian gần dây, một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh cũng đã bước đầu lồng ghép trong các hoạt động kinh doanh nhằm thỏa mãn nhu cầu thưởng thức các loại hình văn nghệ dân gian, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Ngoài ra, Đài Phát thanh và truyền hình tỉnh phát sóng định kỳ hằng tuần 02 chương trình Tiếng S’tiêng, thời lượng mỗi chương trình 15 phút/ chương trình; 02 tuần/ 01 chương trình Tiếng Khmer, thời lượng 20 phút; phát thanh mỗi ngày 02 Chương trình Tiếng S’tiêng và Tiếng Khmer, thời lượng 15 phút/ chương trình và Liên kết phát trên Kênh Truyền hình tiếng dân tộc VTV5, Hệ phát thanh tiếng dân tộc VOV4 01 chương trình/ tuần, thời lượng 30 phút/ chương trình. Một số ban, sở ngành, hội, đoàn thể tỉnh như: Dân tộc, Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Văn học- Nghệ thuật,… định kỳ biên tập Tập san, tạp chí với các chuyên trang, chuyên mục thông tin, giới thiệu về đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa, nghệ thuật của đồng bào các dân tộc thiểu số của tỉnh.

     Có thể nói, công tác bảo tồn, phát huy loại hình văn nghệ dân gian trên địa bàn tỉnh Bình Phước trong những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu rất đáng ghi nhận, không chỉ phát huy vai trò, tiềm năng, thế mạnh của mình trong việc quảng bá hình ảnh quê hương Bình Phước, phát triển kinh tế du lịch, thu hút du khách, các nhà đầu tư đến Bình Phước tìm hiểu khám phá và lựa chọn cơ hội đầu tư. Qua đó, bước đầu xây dựng được một diện mạo về đời sống văn hóa phong phú, góp phần thu hẹp khoảng cách đời sống văn hóa giữa nông thôn và thành thị, giữa các tầng lớp dân cư, khơi dậy tinh thần bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc trong đông đảo tầng lớp nhân dân, đẩy mạnh phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Đặc biệt, góp phần to lớn trong công tác giáo dục tri thức, hình thành nhân cách con người đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững quê hương, đất nước.

     Tuy nhiên, do đặc thù của văn nghệ dân gian là tồn tại trong trí nhớ, được lưu truyền chủ yếu bằng con đường truyền miệng và đặc biệt là trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa với tốc độ đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ; cùng với sự giao lưu, hội nhập toàn diện đã tác động một cách sâu rộng đến đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào nhân dân các dân tộc Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung. Do vậy, cũng như ở các địa phương khác trên cả nước, vấn đề bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể ở Bình Phước được đặt ra, việc sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình văn nghệ dân gian chưa tương xứng với tiềm năng hiện có; công tác nghiên cứu sưu tầm còn mang tính dàn trải, chưa sâu và còn mang tính phiến diện, nhiều sản phẩm văn nghệ dân gian được sưu tầm, lưu trữ nhưng chưa được đưa vào khai thác, phát huy giá trị trong đời sống, các loại hình văn nghệ dân gian như: truyện cổ tích, sử thi, thần tích, thần phả, sắc phong, ca dao, tục ngữ, văn học dân gian…đã được nghiên cứu, sưu tầm tuy nhiên chưa được tổng hợp, biên tập một cách khoa học và có hệ thống; tiếng nói, chữ viết của đồng bào các dân tộc đang có nguy cơ mai một…Nếu tình trạng trên loại hình văn nghệ dân gian tiêu biểu của các dân tộc Bình Phước sẽ bị “hòa tan” dưới ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường cùng sự du nhập của những “nền văn hóa ngoại lai”, thay vào đó là sự pha tạp, lai căng của nhiều nền văn hóa khác nhau và mỗi dân tộc sẽ tự đánh mất cội nguồn, lịch sử, đánh mất bản sắc văn hóa, văn nghệ dân gian không phát huy được giá trị trong việc xây dựng đạo đức, lối sống, nhân cách con người đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

     Trước thực trạng đó, để khắc phục những tồn tại nêu trên, thực hiện có hiệu quả công tác bảo tồn, phát triển loại hình văn nghệ dân gian trên địa bàn tỉnh Bình Phước trong thời gian tới, xin đề xuất một số giải pháp sau:

     Một là, thực hiện tốt công tác sưu tầm, kiểm kê, biên tập và xuất bản một số tác phẩm tiêu biểu của loại hình văn nghệ dân gian tại địa phương nhằm nhận diện và xác định mức độ tồn tại, giá trị và sức sống của từng loại di sản văn hóa trong cộng đồng trên cơ sở đó đề xuất phương án bảo tồn, phát huy một cách hiệu quả.

     Hai là, nâng cao vai trò quản lý, định hướng của nhà nước, đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động nhân dân tham gia bảo vệ di sản văn hóa nói chung, loại hình văn nghệ dân gian nói riêng, gắn việc bảo tồn, phát huy loại hình này trong công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở. Trong đó cần chú trọng đến nguyên tắc “bảo tồn sống” tức là bảo tồn các loại hình văn nghệ dân gian ngay chính trong đời sống cộng đồng thông qua việc tiếp tục hình thành, phát triển các câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ dân gian ở cơ sở, nhân rộng các mô hình điểm và tiến tới hướng dẫn con em người dân tộc biết sử dụng các nhạc cụ cổ truyền dân tộc. Có chính sách, chế độ thích đáng cho các nghệ nhân, nghệ sỹ có đóng góp trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị, đặc biệt là trao truyền văn nghệ dân gian, những cá nhân và gia đình có công sức giữ gìn, phát huy tài sản văn hóa dân tộc.

     Ba là, tổ chức nghiên cứu, phục hồi, phục dựng nâng cao các làn điệu dân ca, dân vũ trong cộng đồng, chú trọng các làn điệu dân ca, dân vũ của đồng bào các dân tộc thiểu số để đáp ứng nhu cầu thực tế; Phát động việc sáng tác các bài hát, điệu múa cho đồng bào sử dụng trong các buổi lễ, ngày hội, sự kiện của địa phương, dân tộc nhằm từng bước thay thế những phong tục tập quán lạc hậu.

     Bốn là, tiếp tục tổ chức các hoạt động lớn như­ ngày hội văn hóa thể thao các dân tộc, liên hoan ca múa nhạc dân gian, triển lãm văn hóa dân tộc, hội thi giọng hát của người dân tộc thiểu số… Đồng thời, định hướng trong công tác chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức các lễ hội truyền thống, lễ hội dân gian, hạn chế, bài trừ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan.

     Năm là, tăng cường, đẩy mạnh hoạt động đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ ở địa phương, có kế hoạch sử dụng các học sinh, sinh viên dân tộc được đào tạo cơ bản ở các trường chuyên nghiệp đã tốt nghiệp ra trường để họ được về phục địa phương và dân tộc mình. Đồng thời, tăng cường, đẩy mạnh việc ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật, giao lưu, hợp tác với các địa phương trong và ngoài nước trong hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc nói chung, văn nghệ dân gian nói riêng đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

     Để làm tốt những giải pháp trên, vấn đề then chốt là chúng ta phải đổi mới và nâng cao nhận thức, xem cơ sở là địa bàn chiến lư­ợc của sự nghiệp cách mạng văn hóa, là nơi biến những quan điểm của Đảng và Nhà n­ước thành hiện thực, là môi trường sống, nơi sinh ra và đồng thời là nơi lưu giữ, trao truyền và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc. Bởi vậy, với những định hướng, cơ chế, chính sách đúng đắn, hợp lòng dân, được toàn dân và các cấp, các ngành tham gia, hưởng ứng thì sẽ hội tụ đủ sức mạnh tổng hợp để làm tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa nói chung, loại hình văn nghệ dân gian nói riêng
Huỳnh Thế Phương

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

236/QĐ-UBND

Quyết định phê duyệt Điều lệ Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bình Phước khóa IV, nhiệm kỳ 2022-2027

Lượt xem:205 | lượt tải:33

26/HNV

Công văn 26/HNV của Hội Nhà văn

Lượt xem:907 | lượt tải:333

30-CT/TU

Chỉ thị 30-CT/TU của Tỉnh ủy

Lượt xem:1077 | lượt tải:345

2889/QĐ-UBND

Quyết định phê duyệt Điều lệ Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bình Phước khóa III, nhiệm kỳ 2017-2022

Lượt xem:1138 | lượt tải:570

108/QĐ-H.VHNT

QUYẾT ĐỊNH Về việc thành lập Đoàn dự trại sáng tác tại Nhà sáng tác Đại Lải năm 2017 của Hội VHNT Bình Phước

Lượt xem:1204 | lượt tải:0
mailc
bdaontm
vgpenguinssv 1D7A6F5BECGHZ