NGÔN NGỮ KỲ DIỆU CỦA ÂM NHẠC

Không như 6 loại hình nghệ thuật còn lại cần cảm nhận bằng thị giác, tác phẩm âm nhạc kể những câu chuyện mà công chúng không cần nhìn thấy vẫn thấu cảm được. Sự kết hợp giữa hợp âm, các nốt trầm bổng, nhanh chậm khác nhau trong âm nhạc đã đánh thức những rung cảm nơi tâm hồn mỗi người, là thứ ngôn ngữ không lời nhưng sức tác động là không biên giới.

Thuốc gây tê mang tên… âm nhạc

Lần giở những trang sử của đất nước sẽ thấy: Trong những năm tháng chiến tranh, các tác phẩm âm nhạc cách mạng đã cùng người lính ra trận, trở thành “vũ khí chiến đấu” như cách ví von của cố nhạc sĩ Lưu Hữu Phước.

Nhiều năm nghiên cứu về lĩnh vực văn hóa, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ cũng khẳng định khả năng tác động của văn học nghệ thuật nói chung, âm nhạc nói riêng đến tình cảm, hành động của mỗi cá nhân. “Chính văn học nghệ thuật làm cho người ta sẵn sàng từ bỏ cuộc sống yên bình. Những thanh niên trí thức sẵn sàng rời ghế nhà trường vào miền Nam, giải phóng đất nước. “Trên đỉnh Trường Sơn ta bước”, “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người”, “Giải phóng miền Nam”, “Tình ca”…, rất nhiều bài hát giục giã chúng ta sẵn sàng hy sinh vì đất nước” - PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh.

Trên các mặt trận, những ca khúc hừng hực khí thế không chỉ cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân dân, truyền niềm tin cho người ở hậu phương mà còn là liều thuốc nâng đỡ tinh thần, xoa dịu nỗi đau.

Lễ hội “Vang mãi tiếng chày trên sóc Bom Bo” - một điểm nhấn văn hóa
của tỉnh Bình Phước trong năm 2024 - Ảnh: Hồng Thoại

Để biết được sức “gây mê” của âm nhạc, hãy hỏi những người lính. Từng chiến đấu trên khắp chiến trường từ Bắc vào Nam, nhiều lần bị thương, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Doanh, nguyên Phó Tư lệnh Chính trị Quân đoàn 4 kể: “Trong kháng chiến chống Mỹ, các đồng chí thương binh không có thuốc kháng sinh, bị thương không có thuốc gây mê, gây tê. Các bác sĩ, phần lớn là y sĩ mổ cho anh em, khi đó ta dùng văn công hát động viên tinh thần anh em quên đi đau đớn để cuộc phẫu thuật thành công”.

Trong điều kiện gian khổ nơi chiến trường, tiếng hát, tiếng đàn của mỗi người chiến sĩ văn công như một liều thuốc giảm đau, tiếp thêm tinh thần chiến đấu cho thương, bệnh binh vượt qua đau đớn. Trong phóng sự “Những người mang tiếng hát ra chiến trường” do Truyền hình Thông tấn thực hiện năm 2019, bà Ngô Thị Huệ (từng là văn công Trường Sơn) kể lại trong nỗi nghẹn ngào dù hàng chục năm đã đi qua: “Nhiều khi đứng không hát được vì hôm trước còn tiễn chân các anh đi chiến đấu, hôm sau các anh đã bị thương… Thương đồng đội của mình mà không biết làm thế nào được, chỉ cố gắng đứng bên cạnh giường của các anh để hát, hát bằng hết sức của mình…”.

Âm nhạc truyền cảm hứng

Hòa bình lập lại, đất nước hối hả bước vào trận tuyến mới - xây dựng đất nước phồn vinh, thịnh vượng. Từ đây, những khúc hát phơi phới niềm tin yêu mang nhiệm vụ cổ vũ tinh thần thi đua lao động, sản xuất, dựng xây quê hương. Trong chiến tranh, âm nhạc là vũ khí thì nay, âm nhạc là phương tiện để xây dựng đời sống mới và lan tỏa yêu thương.

Ca sĩ Nguyễn Phi Hùng biểu diễn ca khúc “Bù Đăng chào ngày mới” (sáng tác Chí Vũ), trong chương trình nghệ thuật xuân 2025 tại phim trường Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước - Ảnh: Minh Huệ

Ca sĩ Nguyễn Phi Hùng là gương mặt quen thuộc trong các chương trình giao lưu âm nhạc do Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước (BPTV) tổ chức sản xuất nhiều năm nay. Những ca khúc mà anh lựa chọn trình diễn đều hướng về giá trị tích cực. Anh chia sẻ: “Mình nhận thức được rằng âm nhạc giúp chúng ta cân bằng, có niềm tin trong cuộc sống nên Hùng thường lựa chọn những bài hát có tinh thần lạc quan, yêu đời và yêu người”.

Tương tự là nhạc sĩ Đinh Mạnh Ninh, với quan điểm rất rõ ràng khi làm nghệ thuật. Anh cho rằng giá trị quan trọng nhất của âm nhạc không phải là để giải trí, nên tính giải trí không phải là điều mà bản thân hướng đến khi sáng tác ca khúc. Anh thẳng thắn bày tỏ quan điểm của mình: Khi nghĩ đến âm nhạc, Ninh nghĩ đến giá trị nghệ thuật của nó. Người nghệ sĩ phải mang được cái đẹp vào trong ca khúc để khán giả thấy được những điều mà mình đã thấy. Ninh cũng nghĩ rằng ca khúc của mình phải lan tỏa được những giá trị tích cực nhất, nhân văn nhất.

“Ví dụ khi Ninh viết ca khúc về tình yêu, cũng có buồn, có vui, nhưng nếu để ý kỹ các bạn sẽ thấy ca khúc đó dù có buồn nhưng cũng không phải là ủy mị, ủ dột. Trong nỗi buồn đó mình vẫn nhìn thấy được vẻ đẹp của tình yêu” - nhạc sĩ Đinh Mạnh Ninh dẫn chứng.

Âm nhạc đưa hình ảnh địa phương vươn xa

Âm nhạc không chỉ “thay lời muốn nói”, là phương tiện để biểu đạt tâm tư, tình cảm. Trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, sản phẩm âm nhạc còn có khả năng tạo sức lôi cuốn mạnh mẽ, mở ra cơ hội thúc đẩy phát triển du lịch. MV Bắc Bling của ca sĩ Hòa Minzy đang “làm mưa, làm gió” trên thị trường âm  nhạc là một dẫn chứng. Trong bài viết “MV Bắc Bling của Hòa Minzy: Du lịch địa phương “tái sinh””, đăng trên báo Tuổi Trẻ điện tử ngày 14-3, chị Nguyễn Thị Oanh, điều hành tour nội địa của một doanh nghiệp du lịch tại TP. Hồ Chí Minh nhận định: Nhờ loại hình âm nhạc du lịch, du lịch địa phương như “tái sinh”.

Ca khúc “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” luôn được ngành văn hóa ưu tiên lựa chọn khi tham gia hội thi,
hội diễn văn nghệ - Ảnh: Quốc Việt

Ở Bình Phước, chính sức sống của ca khúc “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” của cố nhạc sĩ Xuân Hồng đã khơi gợi trong công chúng sự thôi thúc phải đến, phải tìm hiểu về vùng đất này. Ca khúc dẫu đã có tuổi đời 60 năm nhưng đến nay vẫn mãi thanh xuân trong ký ức của người yêu âm nhạc.

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ cho rằng, chính ca khúc quá nổi tiếng này đã trở thành nhịp cầu nối, để địa danh Bình Phước không quá xa lạ trong tình cảm của mỗi người. “Nói về Bình Phước, người ta sẽ nhớ về “Tiếng chày trên sóc Bom Bo”. Nghe bài hát đó là nhớ về Bình Phước, nhớ về những năm tháng chiến đấu mà đồng bào các dân tộc trên địa bàn Bình Phước chắt chiu từng hạt gạo, từng mớ rau để ủng hộ kháng chiến. Đó là tình quân dân, mà cao hơn là ý chí để giải phóng quê hương, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Ngay cả lớp trẻ lớn lên, dù có thể tiếp xúc với các trào lưu âm nhạc của nước ngoài, nhưng khi nghe bài hát về quê hương mình thì chắc chắn là tình cảm yêu quê hương, tự hào về quê hương, tự hào về truyền thống của cha anh sẽ trỗi dậy, làm cho người ta vững tin đi về phía trước”.

Dù mỗi thời kỳ mỗi khác nhưng tác phẩm âm nhạc có giá trị và nhân văn đều có điểm chung là giáo dục ý thức công dân, tình yêu cộng đồng, niềm tự hào dân tộc. Đó luôn là tài sản vô giá của mỗi quốc gia trong hành trình kết nối với thế giới, sẵn sàng hòa nhập nhưng không hòa tan!

Tác giả: Nam Phương
Nguồn: Bình Phước Online